Νέα Σχολική Χρονιά

ΝΕΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ

ΣΤΗ ΜΟΡΦΩΣΗ, ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ, ΣΤΗ ΖΩΗ

 

Συναδέλφισσα, Συνάδελφε

Βρισκόμαστε μπροστά στην έναρξη μιας καινούριας σχολικής χρονιάς. Θέλουμε να σου ευχηθούμε από καρδιάς κουράγιο και καλή δύναμη στο δύσκολο έργο που έχουμε μπροστά μας.

Γνωρίζεις από πρώτο χέρι ότι, παρά τις κυβερνητικές θριαμβολογίες, παρά την προσπάθεια να μας πείσουν ότι «τα χειρότερα πέρασαν», τα πράγματα γίνονται κάθε μέρα όλο και πιο δύσκολα. Τα βάρβαρα μέτρα που πάρθηκαν είναι όλα εδώ, σχεδιάζονται κι άλλα.

Ο μισθός δε φτάνει πια για να βγει ο μήνας, ενώ ετοιμάζουν και νέο μισθολόγιο, δηλαδή νέες μειώσεις στους μισθούς. Ένας νέος συνάδελφός μας, μόνιμος ή αναπληρωτής, καλείται να ζήσει με 600 ευρώ το μήνα και με αυτά τα ψίχουλα να νοικιάσει σπίτι, να φάει, να ζήσει την οικογένειά του.

Η φοροεπιδρομή συνεχίζεται, τα χαράτσια παραμένουν, το μόνο που αλλάζει είναι το όνομά τους.

Συνάδελφοί μας οδηγήθηκαν στη διαθεσιμότητα και στην απόλυση, ενώ προωθούνται 6.5 χιλιάδες νέες απολύσεις στο Δημόσιο. Η ανεργία θερίζει!

Οι χιλιάδες συνταξιοδοτήσεις και οι μηδενικοί ουσιαστικά διορισμοί δημιουργούν μια εκρηκτική  κατάσταση στα σχολεία. Αντί για μαζικούς διορισμούς, ώστε να καλυφθούν εδώ και τώρα όλα τα κενά με μόνιμους εκπαιδευτικούς, το Υπουργείο εξαγγέλλει 19.5 χιλιάδες προσλήψεις αναπληρωτών, μέσω ΕΣΠΑ, χωρίς να λύνεται ουσιαστικά το πρόβλημα. Κυβέρνηση και Ε.Ε. γενικεύουν τις ελαστικές σχέσεις εργασίας, σε βάρος της μόνιμης, σταθερής δουλειάς.

Αφού κατακρεούργησαν τις συντάξεις, τα επικουρικά ταμεία και το εφάπαξ, ετοιμάζουν νέα επιδρομή στο ασφαλιστικό, νέες μειώσεις και δουλειά μέχρι τα βαθιά γεράματα. Μας θέλουν χωρίς συντάξεις, με  τη μαγκούρα στη δουλειά! Απευθύνουμε ανοιχτή προειδοποίηση προς την κυβέρνηση: Το γκρέμισμα του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος, η παραπέρα επιδείνωση των συνθηκών ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης αποτελούν αιτία πολέμου!

Με εργαλείο τον αντιδραστικό, κρατικό έλεγχο, τη λεγόμενη αξιολόγηση, κυβέρνηση-Ε.Ε.-επιχειρηματικοί όμιλοι, χτίζουν ένα σχολείο, «νέο» το λένε, που τσακίζει τα μορφωτικά δικαιώματα των παιδιών. Οι τελευταίες εξελίξεις, με την Τράπεζα Θεμάτων, που φέτος γενικεύεται, τη βάση του 10, αλλά και τα αναλυτικά προγράμματα, κάνουν φανερό τι επιδιώκουν, δείχνουν «πού πάει το πράγμα». Θέλουν ένα «νέο» σχολείο, που σπρώχνει το μαθητή στη κατάρτιση και στην πρόωρη εργασία, που διαμορφώνει τον αυριανό φτηνό κι ευέλικτο εργαζόμενο, σύμφωνα με τις ανάγκες των επιχειρηματικών ομίλων.

Την ίδια ώρα, τα σύννεφα του πολέμου πυκνώνουν κάθε μέρα στη γειτονιά μας, οι εξελίξεις είναι επικίνδυνες, ανησυχητικές. Μέσα στη δίνη των ανταγωνισμών, κυβερνήσεις-Ε.Ε.-ΝΑΤΟ-μονοπώλια σφάζουν καθημερινά τους λαούς, για να ανοίξουν νέους δρόμους για τα κέρδη τους.

Ένα είναι σίγουρο: Είτε με καπιταλιστική κρίση, είτε με καπιταλιστική ανάπτυξη ο λαός θα είναι πάντα στη γωνία, θα ματώνει για τα κέρδη τους.

Μπροστά στο στόχο τους να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία των μονοπωλίων τσακίζουν τις ζωές μας.

Μπροστά στο στόχο τους να βγουν από την κρίση χωρίς χασούρα ή και με αυξημένα τα κέρδη τους, οι επιχειρηματικοί όμιλοι ισοπεδώνουν τα πάντα.

Η περιβόητη ανάπτυξη, την οποία υπόσχονται κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση, προϋποθέτει  σμπαραλιασμένα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα. Προϋποθέτει κι άλλα μέτρα, Μνημόνια Διαρκείας και μόνιμους μηχανισμούς επιτήρησης στα πλαίσια της Ε.Ε. Όλα αυτά τα μέτρα, όλες αυτές οι αναδιαρθρώσεις παίρνονται σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες, είτε έχουν, είτε δεν έχουν Μνημόνια και Τρόικα. Τα μέτρα αυτά δεν οφείλονται στο χρέος και δεν απορρέουν από τα Μνημόνια. Είναι μέτρα προαποφασισμένα, ώστε να ενισχύονται οι επιχειρηματικοί όμιλοι και τα σεντούκια τους.

Δε θα σταματήσουν αν δεν ορθώσουμε ένα τεράστιο λαϊκό τείχος αντίστασης και ανατροπής.

Αν δεν ανατρέψουμε κυβέρνηση-αντιλαϊκή πολιτική και γενικότερα αν δεν ανατρέψουμε την εξουσία-δικτατορία των μονοπωλίων και της Ε.Ε. Το σίγουρο είναι ένα: Όσο θα εφαρμόζεται η πολιτική του ευρωμονόδρομου και του κεφαλαίου, τα προβλήματά μας θα γίνονται ακόμα πιο εκρηκτικά, η ζωή μας θα χειροτερεύει. Μη περιμένεις φιλολαϊκή λύση και προοπτική, με εναλλαγές κυβερνήσεων στο πλαίσιο του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης και της Ε.Ε. Γύρισε την πλάτη σε παλιούς και νέους κυβερνητικούς «σωτήρες».

Λύση και προοπτική υπάρχει!

Οι εργαζόμενοι στην εκπαίδευση και παντού να υψώσουμε το ανάστημά μας, με ενωμένο, ταξικό – ανυποχώρητο αγώνα, απαιτώντας εδώ και τώρα να δοθούν λύσεις στα λαϊκά προβλήματα.

ΜΠΟΡΟΥΜΕ να αλλάξουμε τα πράγματα. Προϋπόθεση για να λυθούν τα προβλήματά μας είναι μια άλλη πολιτική προς όφελος των λαϊκών στρωμάτων, ένας άλλος δρόμος ανάπτυξης.

Που θα συγκρουστεί με τα μεγάλα συμφέροντα, που θα σπάσει τα δεσμά της Ε.Ε. και των μονοπωλίων. Που θα μετατρέψει σε κοινωνική-λαϊκή περιουσία όλο τον πλούτο που παράγεται.

Μόνο έτσι μπορεί να γίνει ο λαός αφέντης στον πλούτο που παράγει. Μόνο στο πλαίσιο μιας τέτοιας προοπτικής θα απαλλαγούν οι εργαζόμενοι από το σαράκι της ανεργίας και των απολύσεων, θα έχουμε δωρεάν σχολεία και μόρφωση για όλα τα παιδιά, θα έχουμε δωρεάν γιατρούς, φάρμακα, παιδικούς σταθμούς, σταθερή μόνιμη δουλειά, ελεύθερο χρόνο και διακοπές για όλους. Μια τέτοια προοπτική πρέπει να υπηρετούν οι αγώνες μας σήμερα.

Πάρε κι εσύ θέση. Μπες στον Αγώνα. Έλα στο σωματείο σου, πάρε μέρος στη Γενική Συνέλευση, στις μαζικές, συλλογικές διαδικασίες. Δώσε ώθηση στην ανασύνταξη του κινήματος, δυνάμωσε το ΠΑΜΕ.

ü  Να καλυφθούν άμεσα όλα τα κενά, να μη χαθεί ούτε μια διδακτική ώρα, με μαζικούς διορισμούς μόνιμων εκπαιδευτικών. Μονιμοποίηση όλων όσων εργάζονται ως ωρομίσθιοι, αναπληρωτές ή με άλλη σχέση ελαστικής εργασίας, να αναγνωριστεί η προϋπηρεσία το διάστημα 2010-2014.

ü  Να παρθούν πίσω οι απολύσεις, όλοι οι συνάδελφοι που βρίσκονται σε διαθεσιμότητα να γυρίσουν στην εργασία τους.

ü  Κάτω τα χέρια από το Ασφαλιστικό! Να καλυφθούν άμεσα οι ανάγκες των ταμείων από το Κράτος, κρατική εγγύηση συντάξεων και παροχών. Κατάργηση όλων των αντιασφαλιστικών νόμων.

ü  Αυξήσεις εδώ και τώρα στους μισθούς που να καλύπτουν ένα μέρος από τις απώλειες που έχουμε. Ακώλυτη μισθολογική εξέλιξη.

ü  Όχι στη νέα φοροληστεία και τα χαράτσια. Να καταργηθεί τώρα ο λεγόμενος φόρος αλληλεγγύης. Να πληρώσει το μεγάλο κεφάλαιο τους φόρους!

ü  Χρηματοδότηση ώστε να εξασφαλίζεται η λειτουργική, κτηριακή, υλικοτεχνική υποδομή και εποπτικά μέσα για την κάλυψη των αναγκών της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ούτε ένα ευρώ από την τσέπη γονιών.

ü  Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εμβολιασμοί για όλα τα παιδιά. Να εξασφαλιστεί δωρεάν γεύμα στο σχολείο με ευθύνη του Κράτους και της Τοπικής Διοίκησης

ü  Μέτρα στήριξης των εκπαιδευτικών που βρίσκονται μακριά από το σπίτι τους και τις οικογένειές τους (επίδομα ενοικίου και θέρμανσης, δωρεάν μετακίνηση κ.α.).

ü  Μέτρα στήριξης των ανέργων, επίδομα ανεργίας σε όλους τους ανέργους, το διάστημα της ανεργίας να αναγνωρίζεται σαν συντάξιμος χρόνος.

ü  15 νήπια-προνήπια ανά νηπιαγωγό και δάσκαλο Α και Β τάξης. 20 μαθητές ανά δάσκαλο και καθηγητή στις υπόλοιπες τάξεις. Να μην εφαρμοστεί η νέα ΚΥΑ για τις μεταφορές. Εξασφάλιση ασφαλούς δωρεάν μεταφοράς για όλα τα παιδιά.

ü  Όχι στον αντιδραστικό, κρατικό έλεγχο, τη λεγόμενη αξιολόγηση

• Με συλλογικές αποφάσεις, δεν παραδίνουμε εκθέσεις αυτοαξιολόγησής μας προς το Διευθυντή ή το Σχολικό Σύμβουλο.
• Μέσα από αποφάσεις Γενικών Συνελεύσεων, περιοδείες, συσκέψεις, οργανώνουμε τον αγώνα ενάντια στην αξιολόγηση, απαιτούμε να καταργηθεί όλο το αντιδραστικό, νομοθετικό πλαίσιο που έχει σχέση με τη λεγόμενη αξιολόγηση
• Έξω οι αξιολογητές από τα σωματεία. Διαγραφή από τις ΕΛΜΕ και τους ΣΥΛΛΟΓΟΥΣ Περιφερειακών Διευθυντών, Διευθυντών Εκπαίδευσης και Σχολικών Συμβούλων. Όσοι Διευθυντές Σχολείων γίνουν αξιολογητές δεν έχουν θέση στα σωματεία

ü  Ενιαία αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση υψηλού επιπέδου, με βάση τις κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνολογίας, για όλα τα παιδιά. Καμία επιχειρηματική δράση στην Παιδεία.                                                                                                                   Σεπτέμβρης 2014

Η πτώση του μορφωτικού επιπέδου και η υποκρισία της αστικής τάξης

 

Η εισαγωγή της «Τράπεζας Θεμάτων», αρχικά στην Α” Λυκείου και από του χρόνου και στη Β” Λυκείου, ανοίγει ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, πέρα από το εξίσου σημαντικό πρόβλημα των φραγμών που ορθώνονται σε πολλά παιδιά της λαϊκής οικογένειας να ολοκληρώσουν το Λύκειο. Πρόκειται για το «επίπεδο των μαθητών», για την ποιότητα των γνώσεων που δίνει το σχολείο σήμερα και που, σύμφωνα με τους υποστηρικτές της «Τράπεζας Θεμάτων», η τελευταία έφερε στην επιφάνεια τη φτώχεια τους. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που αφορά όλα τα καπιταλιστικά κράτη, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, και φυσικά δεν είναι αποκλειστικά εκπαιδευτικό πρόβλημα. Ομως στο άρθρο αυτό θα ασχοληθούμε με το πώς το αστικό σχολείο επιδρά καταλυτικά στην εμφάνιση και τη γιγάντωσή του.

Ας συμφωνήσουμε σε κάτι. Το επίπεδο των γνώσεων των μαθητών είναι πράγματι πεσμένο. Μάρτυρες γι” αυτό είναι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί, που βλέπουν γενιά με γενιά κάτι να αλλάζει μέσα στην τάξη, χωρίς ωστόσο να είναι ξεκάθαρο όχι μόνο τι φταίει γι” αυτό, αλλά και τι είναι αυτό που αλλάζει.

Ορισμένες διαπιστώσεις

Οι όποιες εξετάσεις δεν μπορούν παρά εντελώς διαστρεβλωμένα να αναδείξουν το πρόβλημα αυτό. Γιατί τα θέματα των εξετάσεων την τελευταία δεκαετία προσαρμόζονται όλο και περισσότερο στη λογική του διαγωνισμού PISA του ΟΟΣΑ και σε αυτήν τη λογική δομείται και η «Τράπεζα Θεμάτων». Ελέγχεται κατά πόσο το εκπαιδευτικό σύστημα υιοθετεί την κατεύθυνση των δεξιοτήτων, της ικανότητας για απάντηση σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα χωρίς απαίτηση γενικότερης γνώσης και θεωρητικής υποδομής.

 

Σε αυτήν την απαίτηση, πράγματι, τόσο το ελληνικό σχολείο όσο και οι μαθητές του ακόμα δεν έχουν προσαρμοστεί αποτελεσματικά. Τι φταίει γι” αυτό; Είναι η δύναμη της αδράνειας που οδηγεί εκπαιδευτικούς να διδάσκουν με τον παλιό, πιο ακαδημαϊκό και κλασικό τρόπο; Είναι η επίδραση του κινήματος που βάζει ορισμένα εμπόδια στην πέρα ως πέρα εφαρμογή τέτοιων κατευθύνσεων; Είναι ακόμα η υπαρκτή απαίτηση της οικογένειας να ολοκληρώνουν τα παιδιά της το Γενικό Λύκειο ως προϋπόθεση μιας καλύτερης επαγγελματικής αποκατάστασης;

Ολα αυτά έχουν τη σημασία τους. Αλλά θα ήμασταν στα μισά του δρόμου αν δε βλέπαμε τι πραγματικά έχει αλλάξει μέσα στη σχολική τάξη. Τι αλλάζει στο εξής: Πώς το αστικό σχολείο μαθαίνει στο μαθητή να σκέφτεται. Και γι” αυτό, υπάρχει μια αποκρυσταλλωμένη πείρα τουλάχιστον μιας δεκαετίας που μπορούμε να συνοψίσουμε.

Τι είναι αυτό που αλλάζει;

Οι βάσεις του τρόπου σκέψης, αλλά και η στάση απέναντι στη γνώση διαμορφώνονται από πολύ μικρή ηλικία. Το παιδί, όταν έρχεται στο σχολείο, αν και δεν έχει ακόμα ένα ισχυρό μορφωτικό απόθεμα, έχει σίγουρα μια μορφωτική προδιάθεση, μια νοοτροπία απέναντι στο διάβασμα και τη μάθηση διαμορφωμένη μέσα στην οικογένεια. Μάλιστα στην εποχή μας, ισχύει και κάτι άλλο. Ενα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό των γονιών, σε σχέση με προηγούμενες εποχές, έχει ανεβασμένο επίπεδο σπουδών, είναι περισσότερο «πάνω από το παιδί του» κατά τη διαδικασία μάθησης.

 

Φυσικά, στο Δημοτικό Σχολείο αυτή η υπερβολική πίεση στο παιδί να μαθαίνει, τα τρίωρα και τετράωρα διαβάσματα σε καθημερινή βάση, έχουν την αιτία τους: Ο όγκος της ύλης είναι πολύ μεγάλος. «Γιατί τα παιδιά δε μαθαίνουν, ενώ διαβάζουν περισσότερο από ποτέ στο Δημοτικό;», είναι το ερώτημα που συχνά – πυκνά και με αγανάκτηση φωνάζουν γονείς, αλλά και εκπαιδευτικοί!

Δε θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς. Οταν στόχος γίνεται η μάθηση και όχι η μόρφωση, όταν δηλαδή στόχος είναι η απορρόφηση πληροφοριών, σκόρπιων και άναρχα τοποθετημένων στο όνομα του συνόλου, και όχι ενός γενικού τρόπου κατάκτησης της γνώσης, της σχέσης ανάμεσα στην αιτία και το αποτέλεσμα, του μέρους και του όλου, τότε μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι η ποσότητα των πληροφοριών που αφομοιώνονται δε σχετίζεται απόλυτα με την ποιότητα, το εύρος και το βάθος της μόρφωσης που παίρνει ένας μαθητής στο σχολείο.

Για να το πούμε πιο γλαφυρά: Ενας μαθητής του Δημοτικού σήμερα είναι κυριολεκτικά χαμένος μέσα σε έναν κυκεώνα πληροφοριών που πρέπει να διαχειριστεί. Μαθαίνει τη μητρική του γλώσσα από συνταγές και προσκλήσεις σε πάρτι, διδάσκεται ότι ένα αποτέλεσμα στην αριθμητική μπορεί να δοθεί και στο «περίπου», η απλή μέθοδος των τριών σχεδόν εξαφανίζεται κ.ά.

Είναι η γενιά των μαθητών του 2006, των βιβλίων που μπήκαν τότε στη σχολική ζωή σε Δημοτικό και Γυμνάσιο. Τα παραπάνω οδηγούν σε ένα γεγονός που όλοι οι γονείς βιώνουν. Πίεση στο παιδί να γράφει και να διαβάζει από πολύ νωρίς, απώλεια ελεύθερου χρόνου, έλλειψη παιχνιδιού, άλλων δραστηριοτήτων, που πραγματικά είναι βασική ανάγκη για τις μικρές ηλικίες του Δημοτικού. Και μέσα σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε μια σειρά κοινωνικούς παράγοντες, όπως ο τρόπος ζωής της σύγχρονης οικογένειας (εργασιακά ωράρια κ.ά.), την απουσία κρατικών δομών αθλητισμού και πολιτισμού κ.ά. Οι εξελίξεις αυτές, πέρα από αντιπαιδαγωγικές, είναι και αναποτελεσματικές μακροπρόθεσμα. Οδηγούν δηλαδή σε μια κατάσταση όπου ο νέος έχει πια κουραστεί και δεν μπορεί δημιουργικά να αφομοιώσει τις γνώσεις που απαιτούνται για τη συνέχεια των σπουδών του.

Στο Γυμνάσιο τα πράγματα δεν είναι διαφορετικά, γιατί και εδώ τα βιβλία υπακούουν στην ίδια λογική της διαθεματικότητας (της λογικής από μέρος σε μέρος και όχι από το μέρος στο όλο και πάλι πίσω στο συγκεκριμένο), όπως από το 2006 αποκλειστικά το Κόμμα μας ανέδειξε ως σοβαρό επιστημονικό, μεθοδολογικό πρόβλημα και όχι κυρίως ως ζήτημα προχειρότητας. Ξεχωρίζουμε όμως δυο πράγματα:

α) Τη μείωση της ύλης των μαθημάτων που σχετίζονται με τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά. Για παράδειγμα, το μάθημα της Γεωμετρίας εξοβελίζεται, ενώ είναι γνωστό ότι εξασκεί τη φαντασία, την αναλυτική και συνθετική σκέψη, ενώ επιστήμες όπως η Χημεία, η Φυσική, όταν διδάσκονται σωστά (υλιστικά, ορθολογικά), «διαπαιδαγωγούν» στο να σκέφτεται κάποιος με βάση το αίτιο και το αποτέλεσμα, την ύπαρξη αντικειμενικών νόμων κίνησης της ύλης.

β) Ο περιορισμός του δημιουργικού στοιχείου στα γλωσσικά μαθήματα ως συνέχεια αντίστοιχων αλλαγών στο Δημοτικό. Η μέθοδος εκμάθησης της μητρικής γλώσσας είναι αντιγραφή της μεθόδου εκμάθησης της αγγλικής, χωρίς κανόνες, που είναι το απαραίτητο σημείο αναφοράς για την εκμάθηση και την αφομοίωση του γλωσσικού πλούτου της ελληνικής γλώσσας. Συν τοις άλλοις, πολλά κείμενα είναι απλοϊκά, χρηστικά, ρηχά, γιατί υποτίθεται είναι αυτά που ενδιαφέρουν τους μαθητές, ενώ, όταν παρουσιάζονται και κάποια κείμενα μικρής λογοτεχνικής αξίας, ρίχνονται σε μια ετερόκλητη σούπα, με αποτέλεσμα κάθε κείμενο να θεωρείται αξιόλογο αισθητικά και λογοτεχνικά.

Συνοψίζοντας λοιπόν, μπορούμε με βεβαιότητα να υποστηρίξουμε ότι, παρόλη την ένταση της προσπάθειας, το φόρτωμα της ύλης, την πληθώρα γνωστικών αντικειμένων, υπάρχει σοβαρή οπισθοχώρηση στην εκμάθηση και αφομοίωση ενός τρόπου σκέψης που ευνοεί το γενικό έναντι του ειδικού, την καθολική γνώση έναντι της συγκεκριμένης δεξιότητας, της φαντασίας έναντι του φορμαλισμού.

Μπορεί κάποιος να θέσει καλοπροαίρετα το ερώτημα: Δηλαδή υπερασπιζόμαστε το σχολείο πριν το 2006; Σαφώς και όχι. Ας δούμε γιατί.

Ο ταξικός χαρακτήρας του σχολείου είναι το πρόβλημα

Αλλάζει το αστικό σχολείο σήμερα; Προφανώς και αλλάζει. Δε θέλουν, λένε, την παπαγαλία (ίσως την κρατάνε μόνο για το Λύκειο) και αντ” αυτού προωθούν το σχολείο των δεξιοτήτων, όπως ενιαία απαιτεί και η Ευρωπαϊκή Ενωση. Δε θέλουν, λένε, το σχολείο της τυπολατρίας και αντ” αυτού προωθούν μια άλλη νέα τυπολατρία, αυτή του «όλα είναι σχετικά», αποδυναμώνοντας έτσι την ίδια την πεποίθηση ότι μπορεί ο μαθητής να γνωρίσει τον κόσμο.

Αρα η αλλαγή αυτή δε συνιστά απάντηση από την πλευρά μιας ορθολογικής, παιδαγωγικά τεκμηριωμένης θεώρησης, αλλά από την πλευρά της αναπαλαίωσης αστικών φιλοσοφικών και παιδαγωγικών θεωριών.

Είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο, ο λειτουργικός αναλφαβητισμός (δηλαδή η κατάσταση εκείνη που ο άνθρωπος, «μολονότι γνωρίζει γραφή και ανάγνωση, δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για να λειτουργήσει με αυτάρκεια μέσα στην κοινωνική ομάδα στην οποία είναι ενταγμένος»¹) παραμονεύει στο αστικό σχολείο.

Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός ως προϊόν της σχολικής ζωής αποτελεί «σήμα κατατεθέν» του αστικού σχολείου σε κάθε φάση της ανάπτυξής του. Φταίει η συσσώρευση γνώσεων, που κάθε φορά επιχειρείται είτε εξ ανάγκης είτε ως ένδειξη εκσυγχρονισμού, που σκοντάφτει και στην ανελαστικότητα του χρόνου διδασκαλίας. Κυρίως όμως οφείλεται στο ότι τα διαφορετικά γνωστικά πεδία, που θα έπρεπε να συλλειτουργούν, πορεύονται ανεξάρτητα σαν αυτόνομες λειτουργίες, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η σύστοιχη και αρμονική επίδραση στην καλλιέργεια και τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και φυσικά της συνείδησης.

Οι γνώσεις δεν παρουσιάζονται μόνο αποσπασματικές και αυτόνομες από το σύνολο, αλλά μένουν σε ένα καθαρά θεωρητικό επίπεδο και δε συνδέονται με την πραγματικότητα, την πρακτική ζωή και την παραγωγική διαδικασία της κοινωνίας, έτσι ώστε και εμπέδωση και δημιουργική αφομοίωση της γνώσης να αποκτάται.

«Μα το σχολείο σήμερα συνδέεται με τη ζωή», διατυμπανίζουν οι ειδικοί! Κι όμως, απαντάμε, είναι άλλο πράγμα ο στεγνός εμπειρισμός που είναι η άλλη όψη της θεωρητικολογίας και της παπαγαλίας, και είναι άλλο πράγμα η ζωντανή παρατήρηση της κίνησης του κόσμου, υλικού και κοινωνικού.

Γι” αυτό το πρόβλημα, μας είχε μιλήσει και ο Σοβιετικός φιλόσοφος Ε. Ιλιένκοφ:

«Το πρόβλημα προκύπτει διότι η «γνώση» δόθηκε στο παιδί σε μια ακατάλληλη μορφή, ή μάλλονδεν είναι πραγματική γνώση, αλλά ένα υποκατάστατό της.

Αυτή η κατάσταση προκύπτει όταν το παιδί δεν κατακτά τη γνώση για το αντικείμενο, αλλά τη γνώση για κάτι άλλο, αντί γι” αυτό. Αυτό το «άλλο» είναι ένα σύστημα από φράσεις για το αντικείμενο, που το παιδί τις μαθαίνει ανεξάρτητα από το αντικείμενο, ή σε μια φανταστική, ισχνή και εύθραστη σύνδεση με το αντικείμενο. Το παιδί, αντί για την πραγματική γνώση του αντικειμένου, αποκτά μόνο ένα λεκτικό περίβλημα και δε γνωρίζει τίποτε άλλο για το αντικείμενο εκτός από αυτό που έχει λεχθεί γι” αυτό»².

Αναρωτιέται κανείς, συνδέονται οι επιστημονικές ανακαλύψεις με τις πρακτικές ανάγκες που τις γέννησαν; Αυτό που φαίνεται στο μαθητή «έτοιμη γνώση» με τη μορφή του ορισμού ή του κανόνα δεν πρέπει να παρουσιαστεί στην εξέλιξή του, όπως ξεκίνησε σαν υπόθεση; Η, ακόμα παραπέρα, πόσα εργαστήρια υπάρχουν σήμερα στα σχολεία για να γίνουν πειράματα ώστε να διευκολυνθεί η μετάβαση από την υπόθεση στην εμπειρία και ύστερα πάλι στη θεωρία; Δεν πρόκειται για διδακτικά τεχνάσματα, αλλά για την ουσία της διδασκαλίας, αν θέλουμε φυσικά να ξεπεράσουμε το πρόβλημα της εφαρμογής της γνώσης στη ζωή, πρόβλημα που το σχολείο αναπαράγει γιατί τα αντιμετωπίζει σαν δυο πλευρές της πραγματικότητας, ενώ είναι οι δυο όψεις της ζωντανής πραγματικότητας.

«Μα δίνουμε στα παιδιά πρακτικές γνώσεις, πληροφορίες για την καθημερινότητα», υποστηρίζουν!

Και συνεχίζει ένας άλλος Σοβιετικός φιλόσοφος, ο Β. Α. Μποσένκο:

«Ο άνθρωπος που κατέχει το φαινόμενο της γνώσης κατέχει ως μέρος της και την πληροφορία. Αλλά όσο πιο τελειοποιημένη, πλούσια και ανεπτυγμένη γίνεται η ανθρώπινη γνώση τόσο πιο συγκεκριμένη γίνεται και απομακρύνεται περισσότερο από την πληροφορία. [...] Το να ποντάρουμε στην υπερβολική απόκτηση και χρήση των πληροφοριών δε μας επιτρέπει ν” αναπτύξουμε δημιουργική σκέψη. Ολες οι προσπάθειες και οι ικανότητες καταναλώνονται στην καταγραφή της μονομέρειας των διαφορών, στην απλή συγκράτηση του όγκου των πληροφοριών [...]

Με την παροχή πληροφοριών δεν μπορείς να διαμορφώσεις έναν πλούσιο, πολύπλευρο, βαθυστόχαστο στα συναισθήματα και στις αντιλήψεις άνθρωπο, γιατί, όχι μόνο με τη σκέψη, αλλά και με όλες τις αισθήσεις ο άνθρωπος εδραιώνεται στον αντικειμενικό κόσμο. Η πληροφοριακο – μαθησιακή προσέγγιση είναι στη βάση της λαθεμένη»³.

Μήπως όλα αυτά δε θυμίζουν και τα προβλήματα του αστικού σχολείου πριν το 2006; Είναι, όπως έγραφε χαρακτηριστικά και ο δάσκαλος Γ. Μωραΐτης, «η γνώση που δεν αφομοιώνεται, η προσωπικότητα που συμπιέζεται και η έκφραση που αδυνατεί να ορθοποδήσει».

Υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη από τους καλούς μαθητές του Λυκείου, τους αριστούχους των Πανελλαδικών Εξετάσεων, που σβήνεται μετά από ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα ή και μονομιάς από το μυαλό τους ο όγκος των πληροφοριών που είχαν συσσωρεύσει, χωρίς όμως να σβήνει και η ουσία της ιδεολογικής επίδρασης;

Τι φταίει γι” αυτό; Οι γνώσεις δεν αφομοιώνονται γιατί δεν έχουν ενταχτεί οργανικά σε ένα διαλεκτικό σύστημα γενικής γνώσης. Και όπως υπογραμμίζει ο Ιλιένκοφ, το γενικό «δεν είναι κουβεντολόι για τούτο και για κείνο, και γενικά για τίποτε. Δεν είναι γνώση για πολλά πράγματα. Είναι μια συγκεκριμένη μέθοδος κατάκτησης του «ειδικού». Είναι η ικανότητα να βλέπει κανείς στο ίδιο το «ειδικό» το «έμβρυο» όλων των άλλων «ειδικών» γνωρισμάτων και χαρακτηριστικών, στο πλαίσιο μιας λύσης αυτού του γενικού προβλήματος»⁴.

Ποια είναι η λύση στο πρόβλημα;

Πραγματικός εξορθολογισμός της ύλης στη βάση των ψυχοδιανοητικών ικανοτήτων της κάθε ηλικίας, ενισχύοντας ταυτόχρονα την επιστημονικότητα, σημαίνει ότι τα βιβλία και τα αναλυτικά προγράμματα θα πρέπει να επικεντρωθούν στα πιο ουσιαστικά και ανθεκτικά στο χρόνο στοιχεία της γνώσης, στις αρχές και τους νόμους που διέπουν την εξέλιξη της φύσης και της κοινωνίας, που παίρνουν υπόψη τους νόμους και τις αρχές που διέπουν την ανάπτυξη και τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού, του νέου ανθρώπου. Απαιτείται ενιαίο πρόγραμμα και ενιαίο σχολείο, και όχι διαφοροποιημένο πρόγραμμα και σχολείο. Απαιτείται το σχολείο να έχει πολυτεχνικό χαρακτήρα, δηλαδή η ζωντανή συλλογική εργασία των άμεσων παραγωγών του κοινωνικού πλούτου να είναι στοιχείο γνώσης και διαπαιδαγώγησης. Το σχολείο να εξοικειώνει τους μαθητές – ανάλογα με την ηλικία – με τους κύριους κλάδους της σύγχρονης παραγωγής, με την τεχνική τους, την τεχνολογία τους και την οργάνωσή τους, να τους κάνει να κατανοούν τις γενικές επιστημονικές αρχές της παραγωγής.

Και αυτό για όλους! Για όλους; Και τα ταλέντα, οι ιδιοφυΐες ή έστω αυτοί που έχουν αποφασίσει τι θα κάνουν στη ζωή τους από μικρή ηλικία; Κι όμως, «μόνο πάνω σε μια πλούσια πολύπλευρη μόρφωση για όλους ο καθένας θα μπορέσει να γίνει πρωτότυπος, δημιουργικός και αυτάρκης στον ύψιστο βαθμό. Το«για όλους»είναι που ενοχλεί περισσότερο απ” όλα»⁵.

Αυτό το για όλους απαιτεί να γράψει η κοινωνία στη σημαία της το σύνθημα του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, «όπου η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός είναι η προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων», άρα το σχολείο να συνδεθεί με εκείνη την κοινωνική δύναμη που όχι μόνο έχει υλικό συμφέρον να αλλάξει το χαρακτήρα του σχολείου, αλλά είναι και φορέας μιας νέας επιστημονικής κοσμοθεωρίας και ιδεολογίας. Η εργατική εξουσία είναι η μόνη που μπορεί σε μια προοπτική να επιλύσει το πρόβλημα του αντιεπιστημονικού περιεχομένου της σχολικής γνώσης, «καθαρίζοντας» αρχικά από αυτό τα ανορθολογικά στοιχεία, καθώς και αυτά που εκφράζουν την εισχώρηση της αστικής ιδεολογίας στη σχολική ζωή.

Αντί επιλόγου. Τα καθήκοντα του σήμερα

Το πρόβλημα του επιπέδου των μαθητών θα επανέρχεται σε κάθε φάση που η αστική τάξη επιλέγει να προωθήσει αντιδραστικές αλλαγές στο σχολείο. Οι εκπρόσωποί της θα κάνουν μάλιστα επίθεση ακόμα και σε προσπάθειες παρεμπόδισης νέων, πιο αντιδραστικών μέτρων, κατηγορώντας ότι πρόκειται για υπεράσπιση της «ήσσονος προσπάθειας», όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο Γ. Μπαμπινιώτης, διεκδικώντας και την πατρότητα της ιδέας της «Τράπεζας Θεμάτων».

Ελπίζουμε να φάνηκε, στο μέτρο του δυνατού, ότι δε θα μπορούσε μια διαφορετική μορφή εξετάσεων να ανεβάσει από μόνη της το επίπεδο των μαθητών. Ούτε ένα Λύκειο «καλό δημόσιο φροντιστήριο», ούτε η ένταση των εξετάσεων. Το πρόβλημα ξεκινάει από νωρίς και είναι κυρίως κοινωνικού – πολιτικού χαρακτήρα.

Γνωρίζουμε τις δυσκολίες που βιώνει η λαϊκή οικογένεια. Δεν μπορούμε όμως να κάνουμε πίσω, αντίθετα, πρέπει να δουλεύουμε με σχέδιο, επιμονή και υπομονή ώστε να διαμορφώνονται όροι μορφωτικών απαιτήσεων, να καταπολεμάται στην πράξη η παραίτηση, η απαξίωση της σχολικής γνώσης συνολικά, που «μαζί με τα απόνερα πετάει και το παιδί», την ορθολογική γνώση και την επιστήμη.

Ταυτόχρονα, οι θυσίες του λαού να μορφώσει τα παιδιά του, έστω κι αν αυτό παίρνει τη μορφή μιας στρεβλής αντίληψης για τη μόρφωση και την επιστήμη και μια υποβάθμιση της χειρωνακτικής εργασίας, αποτελούν τη βάση για να θέσουμε το υπαρκτό ερώτημα: Είναι ή δεν είναι αναγκαία η ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών της λαϊκής οικογένειας, που, ό,τι και να γίνουν όταν μεγαλώσουν, πρέπει «να έχουν μια ειδικότητα: άνθρωπος», να αποτελούν την αυριανή μορφωμένη βάρδια της εργατικής τάξης;

Σήμερα λοιπόν, μπορούμε κι από καλύτερες θέσεις να οργανώσουμε μια μεγάλη πρωτοβουλία η οποία, παράλληλα με την προβολή της εκπαιδευτικής πρότασης του Κόμματος, των πολιτικών και οικονομικών της προϋποθέσεων, αλλά και των παιδαγωγικών της πτυχών, θα βάζει τα λιθάρια ενός μορφωτικού ρεύματος μέσα στα σχολεία, στη νεολαία. Να διαμορφώνονται όροι εναντίωσης σε κυβερνητικές επιλογές που στέλνουν τα παιδιά εκτός σχολείου, να ανοίξει η συζήτηση για το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων, για τη διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

1. Γ. Μωραϊτη, «Λειτουργικός αναλφαβητισμός. Η γνώση που δεν αφομοιώνεται, η προσωπικότητα που συμπιέζεται και η έκφραση που αδυνατεί να ορθοποδήσει», «Θέματα Παιδείας», τεύχος 1.

2. Ε. Ιλιένκοφ, «Γνώση και δραστηριότητα», www.thematapadeias.org

3. Β. Α. Μποσένκο, «Το μόνο δίδαγμα που βγάζουμε είναι ότι δεν βγάζαμε κανένα δίδαγμα», στο περιοδικό «Θέματα Παιδείας», τεύχος 17 – 18, σελ. 65 – 93.

4. E. V. Ilyenkov, «A Contribution to the Discussion on School Education», στο Journal of Russian and East European Psychology, vol. 45, no. 4, July – August 2007, pp. 50 – 55, μετάφραση στα ελληνικά Μιχάλης Κουβελάς.

5. Ο.π., Β. Α. Μποσένκο.

 

Του  Κυριάκου ΙΩΑΝΝΙΔΗ*
*Ο Κυριάκος Ιωαννίδης είναι μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ