Λαθεμένο μου φαινόταν πάντα τ’ όνομα που μας δίναν:
«Μετανάστες»

Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιάν άλλη γη. Ούτε
και σε μιάν άλλη χώρα μπήκαμε
να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνήγησαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα ‘ναι, μα εξορία.

Έτσι απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιό κοντά
στα σύνορα,
προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό
σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ’ ερωτήσεις
κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα
ν’ απαρνιόμαστε,χωρίς να συχωράμε τίποτ’ απ’ όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ’ εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ’ τα στρατόπεδά τους. Εμείς
οι ίδιοι μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει τη ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
Όμως κανένας μας δε θα μείνει εδώ.Η τελευταία λέξη δεν ειπώθηκε ακόμα.

«Να μαθαίνεις ως και τα πιο απλά πράγματα
Γι’ αυτούς που η ώρα τους έφτασε
ποτέ δεν είναι αργά
Να μάθεις την ΑΒ δεν είναι σπουδαίο μα
να την μάθεις μην νικηθείς
Προχώρα ! πρέπει να τα ξέρεις όλα
πρέπει να αναλάβεις την αρχηγία.
Να μαθαίνεις τρελέ του ασύλου!
Να μαθαίνεις φυλακισμένε!
Να μαθαίνεις νοικοκυρά!
Να μαθαίνεις εξηντάχρονε!
Πρέπει να αναλάβεις την αρχηγία.
ψάξτε να βρείτε σχολείο εσείς που είστε άστεγοι
Εξασφαλίστε γνώση, εσείς που ξεπαγιάζετε στο κρύο
Εσείς που πεινάτε κρατείστε γερά το βιβλίο
είναι ένα όπλο
Πρέπει να αναλάβετε την αρχηγία.
Μην ντρέπεσαι να ρωτάς σύντροφε
Τίποτα να μην σε ξεγελά.
Απόκτησε δική σου γνώμη
Ό, τι δεν ξέρεις εσύ ο ίδιος
Δεν το ξέρεις καθόλου
Έλεγξε τον λογαριασμό που θα πληρώσεις
Δείξε με τα δάχτυλά σου όλα τα νούμερα
Ρώτα πώς μπήκε αυτό το νούμερο εδώ;
Πρέπει να αναλάβεις την αρχηγία. »

ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ BERTOLT BRECHT

[Αποσπάσματα από το βιβλίο του Paulo Freire «Δέκα Επιστολές προς εκείνους που τολμούν να διδάσκουν» εκδ. Επίκεντρο, Αθήνα, 2006]

Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι τα προσόντα για τα οποία θα μιλήσω, τα οποία θεωρώ απαραίτητα για τον προοδευτικό δάσκαλο, είναι προσόντα που αποκτώνται σταδιακά, μέσα από την καθημερινή πρακτική. Επιπλέον, αναπτύσσονται μέσα από την πρακτική, παράλληλα με την πολιτική απόφαση ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι εξαιρετικής σημασίας. Έτσι, τα προσόντα για τα οποία θα μιλήσω δεν μπορούμε να τα έχουμε εκ γενετής ούτε μπορούν να μας δοθούν με διάταγμα ή ως δώρο. Επίσης, η σειρά με την οποία τα παρουσιάζω εδώ δεν αφορά την αξία τους. Είναι όλα εξίσου αναγκαία για μια προοδευτική εκπαιδευτική πράξη.

Θα αρχίσω με την ταπεινοφροσύνη, χωρία να υπονοείται με κανένα τρόπο η έλλειψη αυτοσεβασμού, η μοιρολατρία ή η δειλία. Αντίθετα, η ταπεινοφροσύνη προϋποθέτει θάρρος, αυτοπεποίθηση, αυτοσεβασμό και σεβασμό για τους άλλους.

Η ταπεινοφροσύνη μας βοηθά να καταλάβουμε μια προφανή αλήθεια: κανείς δεν τα ξέρει όλα. Κανείς δεν τα αγνοεί όλα. Όλοι ξέρουμε κάτι. Όλοι αγνοούμε κάτι. Κάποιος χωρίς ταπεινοφροσύνη δεν μπορεί καν να ακούσει με σεβασμό εκείνους που θεωρεί πολύ κατώτερους του δικού του επιπέδου ικανοτήτων […]

Μια από τις ελλείψεις που μπορεί να έχει ο εκπαιδευτικός είναι η ανικανότητα να παίρνει αποφάσεις. Μια τέτοια αναποφαστικότητα εκλαμβάνεται από τους μαθητές είτε ως ηθική αδυναμία είτε ως επαγγελματική ανικανότητα. Οι δημοκρατικοί εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να ακυρώνουν τον εαυτό τους στο όνομα της δημοκρατικότητάς τους. Αντίθετα, μολονότι δεν μπορούν να πάρουν την αποκλειστική ευθύνη για τη ζωή των μαθητών τους, δεν πρέπει στο όνομα της δημοκρατίας να αποφύγουν την ευθύνη της λήψης αποφάσεων. Παράλληλα, δεν πρέπει να αυθαιρετούν στις αποφάσεις τους […]

Μολονότι αναγνωρίζω ότι αυτές οι σκέψεις περί προσόντων είναι ανολοκλήρωτες, θα ήθελα επίσης να αναφέρω με συντομία τη χαρά της ζωής, που τη θεωρώ θεμελιώδη αρετή για τη δημοκρατική εκπαιδευτική πρακτική.

Είτε είμαστε πρόθυμοι να ξεπεράσουμε παραλείψεις ή ασυνέπειες είτε όχι, με ταπεινοφροσύνη, με στοργική αγάπη, με θάρρος, ανοχή, ικανότητα, αποφαστικότητα, υπομονή – ανυπομονησία και λεκτική φειδώ, συμβάλλουμε στη δημιουργία ενός ευτυχισμένου, χαρούμενου σχολείου. Εργαζόμαστε για ένα σχολείο – περιπέτεια, ένα σχολείο που πάει μπροστά, που δεν φοβάται να ριψοκινδυνεύει, που απορρίπτει τη στασιμότητα. Είναι ένα σχολείο που σκέφτεται, συμμετέχει, δημιουργεί, μιλά, αγαπά, φαντάζεται, αγκαλιάζει με πάθος και λέει ναι στη ζωή. Δεν είναι ένα σχολείο που σιωπά και παραιτείται.

Πράγματι, ο εύκολος τρόπος να αντιμετωπίσουμε τα εμπόδια που ορθώνονται από την κυβερνητική περιφρόνηση και την αυθαιρεσία των αντιδημοκρατικών αρχών είναι η μοιρολατρική παραίτηση, στην οποία πολλοί από εμας καταφεύγουμε.
«Και τι μπορώ να κάνω; Είτε με αποκαλούν δάσκαλο είτε στοργική μητέρα, εγώ πάλι είμαι κακοπληρωμένος, αγνοημένος και παραμελημένος. Ας είναι, λοιπόν». Στην πραγματικότητα αυτή είναι η πιο βολική θέση, αλλά είναι και η θέση αυτού που παραιτείται από τον αγώνα, που παραιτείται από την ιστορία. Είναι η θέση εκείνων που αποκηρύσσουν τη σύγκρουση, η έλλειψη της οποίας υπονομεύει την αξιοπρέπεια της ζωής. Δεν μπορεί να υπάρξει ζωή ή ανθρώπινη ύπαρξη χωρίς αγώνα και σύγκρουση. Η σύγκρουση ενυπάρχει στη συνείδησή μας. Αν αρνηθούμε τη σύγκρουση παραβλέπουμε τις πιο θεμελιακές όψεις της φυσικής και της κοινωνικής μας εμπειρίας. Προσπαθώντας να αποφύγουμε τη σύγκρουση, συντηρούμε το στάτους κβο.

Δεν βλέπω, συνεπώς, άλλη εναλλακτική λύση για τους εκπαιδευτικούς από την ενότητα μέσα στην ποικιλομορφία των ενδιαφερόντων τους για να υπερασπίσουν τα δικαιώματά τους. Αυτά τα δικαιώματα περιλαμβάνουν το δικαίωμα της ελευθερίας στη διδασκαλία, το δικαίωμα να λένε τη γνώμη τους. Το δικαίωμα για καλύτερες συνθήκες στην άσκηση του παιδαγωγικού τους έργου, το δικαίωμα να παίρνουν πληρωμένες ετήσιες άδειες για επιμόρφωση, το δικαίωμα να είναι συγκροτημένοι. Το δικαίωμα να κρίνουν τις αρχές χωρίς το φόβο αντίποινων (που συνεπάγεται το καθήκον να κρίνουμε ειλικρινά). Το δικαίωμα στο καθήκον να είναι σοβαροί και σαφείς και να μην ψεύδονται για να επιβιώσουν.

Πρέπει να αγωνιζόμαστε ώστε αυτά τα δικαιώματα όχι μόνο να αναγνωριστούν, αλλά και να γίνουν σεβαστά και να εφαρμοστούν. Κάποιες φορές μπορεί να χρειαστεί να αγωνιστούμε στο πλευρό των συνδικαλιστικών οργανώσεων κι άλλες φορές εναντίον τους, αν η ηγεσία τους είναι σεχταριστική, είτε είναι αριστερή είτε δεξιά. Άλλες φορές πάλι μπορεί να πρέπει να αγωνιστούμε ως προοδευτική διοίκηση ενάντια στην οργισμένη αντίδραση της συντήρησης, των προσηλωμένων στις παραδόσεις και εναντίον των νεοφιλελεύθερων που βλέπουν τον εαυτό τους ως το απαύγασμα της ιστορίας […]

Οι προοδευτικοί εκπαιδευτικοί πρέπει να πείσουν τον εαυτό τους ότι δεν είναι μόνο δάσκαλοι – κάτι τέτοιο δεν ευσταθεί – δεν είναι μόνο ειδικοί της διδασκαλίας. Είμαστε πολιτικοί αγωνιστές, επειδή είμαστε δάσκαλοι. Η δουλειά μας δεν τελειώνει στη διδασκαλία των μαθηματικών, της γεωγραφίας, του συντακτικού, της ιστορίας. Η δουλειά μας είναι να διδάξουμε αυτά τα πράγματα με σοβαρότητα και επιδεξιότητα, αλλά και να συμμετέχουμε, να αφιερωθούμε στον αγώνα για να νικηθεί η κοινωνική αδικία.

http://logiaekpaideytikwn.blogspot.gr/

Ο Πάουλο Φρέιρε (Paulo Freire) (19 Σεπτεμβρίου 1921 – 2 Μαΐου 1997) ήταν παιδαγωγός και φιλόσοφος από τη Βραζιλία.

Λέει ο συμπαθητικός τσομπανάκος στα πρόβατα: «Θα διαπραγματευτώ πολύ σκληρά με το χασάπη για τις συνθήκες της σφαγής σας. Πιο σκληρά από κάθε άλλο τσομπάνη». Τα πρόβατα είναι υποχρεωτικό να νοιώθουν αισιοδοξία;

Ή να στο πω αλλιώτικα:

Αν τους Εβραίους τους πήγαιναν στο Άουσβιτς
με τρένα που είχαν μέσα όλες τις ανέσεις,
θα έπρεπε οι Εβραίοι να ήταν … χαρούμενοι κι αισιόδοξοι;

Είπες: «Yπομονή. Μη γίνεστε Κασσάνδρες. Aφήστε μας να αισιοδοξήσουμε. Δώστε χρόνο στο ΣΥΡΙΖΑ. Άσε να τους δούμε κι αυτούς». Αλλά και … «Ας είχε το ΚΚΕ την ικανότητα να πείσει τον κόσμο εκείνο κι όχι ο ΣΥΡΙΖΑ. Ας είχε το ΚΚΕ μια άλλη επικοινωνιακή πολιτική να πείσει». Αυτά που θέλω να πω, στα γράφω επειδή πάντα τα καταφέρνω καλύτερα στα γραπτά. Κι επειδή τα γραπτά μένουν.

1. Η Κασσάνδρα δεν έπεισε ούτε τον ίδιο της τον πατέρα ότι ο Δούρειος Ίππος είναι παγίδα. Οι Τρώες δεν την άκουσαν γιατί «Αφού δεν είχε νέα ευχάριστα να πει, καλύτερα να μη μας πει κανένα». Αλλά μέσα απ΄ το «άλογο» αυτό ξεφύτρωσαν οι εχθροί και τους έσφαξαν. Κέρδισαν κάτι οι Τρώες που δεν την εμπιστεύτηκαν και αφέθηκαν στην αφέλειά τους και στην έντονη ανάγκη τους να νοιώσουνε κι αυτοί …. «επιτέλους πιο αισιόδοξοι».

2. Ο Γαλιλαίος δεν έπεισε την ανθρωπότητα ότι η γη γυρίζει. Αλλά αυτή γύριζε. Έκανε άραγε καλά η κοινή γνώμη που δεν τον πίστεψε; Κέρδισε τίποτα η ανθρωπότητα που έκανε μερικούς ακόμα αιώνες σκυμένη στα γόνατα, απέναντι στην εξουσία της εκκλησίας και της στραβομάρας;
3. Το ΚΚΕ ίσως δεν έπεισε την κοινή γνώμη ότι το Μάαστριχτ κι η Ε.Ε. είναι καταστροφή για την οικονομία της χώρας μας και για τους εργαζόμενους. Κέρδισε ή έχασε ο λαός κι η χώρα μας; Τότε είχε θετικό εμπορικό ισοζύγιο, γιατί είχε και αγροτική παραγωγή και αγροτική οικονομία. Αλλά τώρα …. εφαρμόστηκαν οι πολιτικές της ΕΕ στην εργασία, στην αγροτική οικονομία, στη βιομηχανία, κλπ. Ψάξτε τώρα για βιομηχανία και αγροτική παραγωγή. Συμπτωματικά διαλύθηκαν, όπως ακριβώς είχε προβλέψει και προειδοποιήσει το ΚΚΕ; Αλλά δεν το πίστεψε ο κόσμος.
4. Tο 2009 (Δεκέμβρη), μόλις είχε εκλεγεί ο Γ. Παπανδρέου με 45%, το ΚΚΕ έλεγε: «Έρχεται θύελλα». Μας λοιδωρούσαν τότε. Όλοι έλεγαν «δώστε χρόνο». Η «θύελλα» όμως ήρθε. Ήταν κέρδος για όσους πίστεψαν στις αυταπάτες ή την καλιεργημένη αισιοδοξία απ΄ τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης και τους μηχανισμούς της προπαγάνδας; (π.χ. ο Λαζόπουλος έλεγε τότε: «Ας τον δοκιμάσουμε κι αυτόν και βλέπουμε. Αν δε μας κάνει τον αλλάζουμε»).
5. Το ΄81 όσοι αριστεροί ψήφισαν το (χωρίς γραβάτες) ΠΑΣΟΚ, γιατί «Τώρα είναι η ώρα κάτι να γίνει», έγιναν στη συνέχεια αυριανιστές προκειμένου να δικαιολογήσουν την επιλογή τους. Έγιναν σιγά σιγά δεξιοί χωρίς να το πολυκαταλάβουν. Και το υπερασπίζονταν κιόλας γιατί … «δε γινόταν αλλιώς», γιατί «αυτό που λέει το ΚΚΕ δε γίνεται» και άλλα τέτοια. Να δεις που και κάποιοι σύγχρονοι «αντιμνημονιακοί» μας φίλοι, σε καμιά δεκαριά μέρες (μη λέω και πολλές) θα είναι «κατά του 30% του μνημονίου, αλλά θα είναι υπέρ του 70%».
6. Ή να δείς που σε λίγο θα μας λένε ότι «η διαγραφή του χρέους δεν είναι εφικτή».Ετοιμάσου. Το ΠΑΣΟΚ κάποτε υπέγραψε τη συμφωνία για την παραμονή των βάσεων στην Ελλάδα και ταυτόχρονα πανηγύριζε (ολόκληρη καμπάνια κάνανε, συγκεντρώσεις, εκατοντάδες πανό, κλπ) με σύνθημα «Οι βάσεις φεύγουν». Τώρα λένε πάλι τα ίδια λόγια. «Το μνημόνιο φεύγει» – είπαν. «Η τρόϊκα φεύγει» – είπαν. Ετοιμαστείτε. Θυμηθείτε το. Θα σας χρειαστεί πολύ σύντομα.
7. Tο KKE (και η ΕΔΑ παλιότερα) έλεγε πάντα ότι «δεν αλλάζει ο χαρακτήρας της ΕΟΚ – ΕΕ». Ότι «είναι στρατηγική επιλογή του κεφαλαίου» και «δεν αλλάζει η ΕΕ απ΄ τα μέσα» (όπως έλεγε πάντα το ΚΚΕ-εσ, η ΕΑΡ και τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ). Θα περιμένεται να αποδειχθεί με την «αποφασιστική στάση» του ΣΥΡΙΖΑ; Ή θα βάλετε το μυαλό σας να σκεφτεί ότι κάποιος που ξεκινά με δεδομένο το «Μέσα στην ΕΕ και στην Ευρωζώνη» είναι καταδικασμένος να χάσει τη διαπραγμάτευση γιατί μόνος του παραδίνεται;
8. Το «Ναι» ή το «Οχι» στην ΕΕ δεν είναι «ένα θέμα μέσα σ΄ όλα τα άλλα». Το δικό μας «ΟΧΙ» πατάει σε μια πολιτική, οικονομική, επιστημονική ανάλυση που συνεχώς δικαιώνεται. Οφείλεται στο ότι δε μπορεί η αριστερά να ταυτίζεται με τη στρατηγική επιλογή του κεφαλαίου. Το «ΝΑΙ» του ΣΥΡΙΖΑ, αποτελεί δογματική προσήλωση στην ΕΕ (ιστορική παρακαταθήκη από το ΚΚΕεσ και την ΕΑΡ). Χρειάζεται εσύ να αποφασίσεις κάποτε: Είναι αυταπάτη η θέση «θα αλλάξουμε την ΕΕ απ΄ τα μέσα» (που οδηγεί αντικειμενικά στην ενσωμάτωση); Ή είναι μια ακόμα απάτη απ΄ την πλευρά τους (πουστοχεύει ακριβώς στην ενσωμάτωση); Υπάρχει άραγε κάποιο επιχείρημα υπέρ της ΕΕ (πέρα απ΄ όσα εμπεριέχουν το φόβο και τον πεσιμισμό); Ένα έστω. Ρωτάω εδώ και χρόνια.
9. Είναι δυνατό να περιμένει ένας άνθρωπος με αριστερές αρχές τη διαπραγμάτευση του Βαρουφάκη; Ή θα σκεφτεί ότι προφανώς δε μπορεί ο σύμβουλος του Γ. Α. Παπανδρέου να μας φέρει τώρα την αντίθετη πολιτική απ΄ αυτή που υπερασπίστηκε ο προηγούμενος προϊστάμενός του; Τι έκανε τότε ο Βαρουφάκης; Πόσο διορατικός, αποφασιστικός, αντιμνημονιακός και τσαμπουκάς ήταν τότε; Τι άλλαξε τώρα; Σήκωσε το γιακά και μάγκεψε;
10. Είναι δυνατόν ένας λογικός άνθρωπος να δέχεται το επιχείρημα «Δε συζητώ με την τρόϊκα, αλλά συζητώ μόνο με την ΕΚΤ, την Κομισιόν και το ΔΝΤ»; Αυτός που το διακηρύσσει αυτό είναι ηλίθιος; Ή είναι απατεώνας (πολιτικά);
11. Κι ύστερα … εμείς δε σας εμποδίζουμε να έχετε αυταπάτες … χαρά … αισιοδοξία … γνώμη κι ότι άλλο θέλετε. Είναι δικαίωμά σας ακόμα και να κοροϊδεύετε τον εαυτό σας. Ή να παριστάνετε ότι όλα πάνε καλά. Άλλωστε πάντα η κοινή καθοδηγούμενη γνώμη έχει τάση προς τον εφυσηχασμό και το «εύπεπτο». Όλα τα παραδείγματα που είπα αυτό δείχνουν. Είναι υποχρεωτικό όμως να έχουμε κι εμείς την ίδια γνώμη και την ίδια στάση; Υποθέτω πως δεν το υποστηρίζεις αυτό. Γιατί εμείς έχουμε ακριβώς τον αντίθετο στόχο: Να λέμε και να ακούγεται η γνώμη της εργατικής τάξης (δηλαδή η αντίθετη γνώμη), που δεν πρόκειται να την προβάλει ούτε η τηλεόραση, ούτε ο Λαζόπουλος, ούτε οι Αμάν, ούτε και οι άλλοι εργολάβοι της ταξικής ενημέρωσης και νταβατζήδες της κοινής γνώμης και λογικής. Έτσι κι αλλιώς δε μπορεί κανείς να μας υποχρεώσει να τους ακολουθήσουμε. Δεν τα κατάφερε ποτέ κανείς. Ούτε η χούντα. Ούτε τα εκτελεστικά αποσπάσματα. Την αλήθεια μας, θα τη λέμε παντού και πάντα. Γιατί είναι ανάγκη.
12. Και θα τη λέμε για ένα λόγο παραπάνω: Γιατί υπάρχει ο κίνδυνος (εσείς όλοι που νομίζετε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ξάδερφος του ΚΚΕ), όταν θα δείτε το ΣΥΡΙΖΑ να ακολουθεί την «πεπατημένη» της σοσιαλδημοκρατία (μια άλλη φορά θα σου γράψω καμιά πενηνταριά ιστορικά παραδείγματα που έχω πρόχειρα), να μας κατηγορήσετε ότι «Η αριστερά φταίει». Η ΝΔ από τώρα το επιχειρεί όταν προσπαθεί να εμφανίσει το ΣΥΡΙΖΑ σαν κομμουνιστικό. Κι ο ΣΥΡΙΖΑ «το παίζει το εργάκι». Κυρίως με τις ψεύτικες προτάσεις που κάνει προεκλογικά μπας και κλέψει κανένα ψήφο. Εμείς θέλουμε να έχουμε πάλι πεικαθαρά τη γνώμη μας και τις εκτιμήσεις μας στο λαό. Ότι ο στόχος κι ο λόγος ύπαρξης του ΣΥΡΙΖΑ είναι η διάσωση του συστήματος της εκμετάλευσης. Γι αυτό και είναι αποδεκτός από το ίδιο το σύστημα. Γι΄ αυτό και δεν έχει καμμιά σχέση συγγένειας, φιλίας ή έστω ομοιότητας με το ΚΚΕ.
Κι ένα σχετικό ανέκδοτο: «Ένας Πόντιος βλέπει μπροστά του μια μπανανόφλουδα. Την κοιτάει με απόγνωση και λέει: Φτού ρε γαμώτο. Πάλι θα πέσω».

Μάνος Δούκας